نوروز به‌عنوان سنتی تاریخی، در ابتدا به‌عنوان جشنی به پاس آغاز بهار و رویش مجدد نعمات الهی برگزار می‌شد اما سال‌ها بعد با کمرنگ‌شدن جشن مهرگان، به‌عنوان بزرگ‌ترین جشن ایران باستان، و آغاز سال شمسی قرار گرفت. پادشاهان مختلف از این مراسم به‌عنوان نوعی تفاخر و فخرفروشی سود می‌بردند. حکومت‌های تابعه و رعیت‌ها نیز باید برای پادشاه در این روز هدیه می‌آوردند، پادشاهان تلاش می‌کردند تا با هرچه عظیم‌تر شدن این مراسم و بالطبع هدایای دریافتی، عظمت و شکوه خود و حکومتشان را به مردم و دیگر حکومت‌ها نشان دهند. در واقع، دیگر جایی برای شکرگزاری از خالق طبیعت در این جشن نبود و این جشن تبدیل به جولانگاهی برای حکومت‌های استبدادی گشته بود.

اما پس از ورود اسلام به ایران، نوروزی که تا قبل از اسلام نماد خودکامگی و فخرفروشی شاهان و حکومت‌های‌شان بود، به مرور زمان به‌عنوان نشانه‌ای معنوی، اجتماعی و طبیعی بدل گشت. این دگرگونی از توجه مؤمنین به احادیث و سیره‌ی ائمه‌ی اطهار علیهم‌السلام در برابر سؤال پیرامون ماهیت نوروز و همچنین ظرافت و نکته‌سنجی ایرانیان در فهم منطق اسلام نشأت گرفته است. این تغییرات که باعث دگرگونی نوروز باستانی به نوروزی ایرانی- اسلامی شد به شرح زیر است:

۱ تغییر ماهیت نوروز به ارتباط با خالق هستی و پیمان با پروردگار جهانیان برای تجدید عهد بندگی
۲ تغییر مبداء سال‌شماری از شاهنشاهی به هجرت پیامبر، تا این نقطه‌ی عطف تاریخ اسلام تا همیشه ماندگار شود
۳ ابقای معیار شمسی به‌منظور حفظ هویت سیاسی و ملی در مقابل معیار قمری
۴ اصرار به رعایت صله‌ی رحم و اصلاح ارتباط میان مردم بنابر سفارش ائمه‌ی اطهار به این عمل خداپسندانه
۵ تبرک جستن از بقاع متبرکه و صالحین به‌جای تبرک جستن به حکام مستبد

ذکر این نکته بسیار ضروری است که در موارد متعددی، ایرانیان می‌توانستند به این تغییرات پشت کنند و راه مرسون باستان را پیش بگیرند، همانگونه که بنی‌امیه تنها با گذشت چند سال از رحلت پیامبر باز به ارزش‌های جاهلی بازگشتند و نهضت برتری عرب بر عجم را به راه انداختند و یا حاکمیت زر در بینشان رواج یافت، اما ایرانیان هیچ‌گاه در طول تاریخ پس از اسلام به دوران باستان بازنگشتند و تا به امروز در این راه ثابت قدم مانده‌اند. همچنانکه امروز نیز ماهیت نوروز به جز توجه معبود به خالق هستی و آیات وجودی‌اش به سوی دیگری نیست.

شخصي به امام صادق (ع) عرض كرد : پدرم خيلي پير است و ناتوان و ما براي قضاي حاجت او را به پشت مي گيريم.

امام (ع) فرمودند : اگر مي تواني به تنهايي اين كار را بكني ، بكن و با دست خود لقمه در دهانش بگذار كه اين عمل فردا سپري است براي تو ( در برابر آتش )

 منبع : گزيده اصول كافي ، ص 177

مردي به حضور امير مومنان (ع) آمد و عرض كرد :

در تامين رزق و روزي در فشارم.

امام فرمود : « گويا با قلم گره دار مي نويسي ؟ »

پاسخ داد نه .

فرمود : « گويا با شانه شكسته موي سر و صورتت را شانه مي كني ؟»

جواب داد : نه

فرمود : « گويا جلوتر از كسي كه سن او از تو بيشتر است راه مي روي ؟ »

گفت : نه

فرمود :« گويا بعد از فجر ( آغاز وقت نماز صبح ) مي خوابي ؟ »

 گفت :نه

فرمود : « گويا دعا براي پدر و مادر را ترك مي كني ؟ »

او عرض كرد : آري اي امير مومنان .

فرمود : « پدر و مادر خود را همواره در ياد داشته باش ، چرا كه من از رسول خدا (ص) شنيدم كه فرمود : دعا نكردن براي پدر و مادر موجب قطع رزق و روزي است . »

 منبع : بهترين آرزوهاي زندگي ، احمد لقماني .

احترام و ارتباط فرزندان با پدر و مادر از مواردي است كه هرگز در زمان ومكان خاصي خلاصه نمي شود ، بلكه در آخرين لحظه حيات هر يك از ما نيز آثاري مثبت يا منفي به دنبال دارد.

امام باقر (ع) فرمود : « فردي در حيات پدر و مادر خويش نيكوكار وشايسته دانسته ميشود اما پس از مرگ والدين چون بدهي آن دو را پرداخت نكرده و طلب مغفرت براي آن ها ننموده است خداوند وي را عاق يعني دور از رحمت خويش ثبت مي كند و گاهي شخصي در حيات پدر و مادر خويش ناشايست و زشت كردار شناخته مي شود اما پس از رحلت بدهي آنان را پرداخت مي كند و براي هر يك طلب مغفرت مي نمايد ، پس خداوند او را نيكوكار ثبت مي نمايد .

  خرسند ساختن پدر و مادر قله اي قدسي براي دست يابي به عمري بيشتر است زيرا دعاي خير آنان را به همراه دارد و هر يك از ما را بركت افزون تر مي بخشد .»

امام صادق (ع) آثار آسماني چين صفت تابناك را اينگونه تشريح فرموده است :

اگر دوست داري خداوند عمر تو را افزايش دهد ، پس پدر و مادر خود را مسرور وشادمان كن .

منبع :  بهترين آرزوهاي زندگي ، احمد لقماني .

از جمله چيزهايي كه از حاشيه هاي عيدنوروز است و سنت نوروز را مخدوش و آلوده به خرافات ساخته ، سيزده بدر است. اينكه انسان روزي به طبيعت برود و از صفا و هواي پاك آن استفاده كند و آثار رحمت الهي را در آن ببيند كه چگونه خداوند در چند روز چنين قباي سبزي به طبيعت مرده پوشانده ، بسيار كار درستي است ؛ ولي اينكه روز 13 فروردين را نحس  بدانيم و براي بيرون كردن نحسي آن به باغ ودشت برويم و بيشتر از روز عاشورا به آن اهميت بدهيم و آن را تعطيل رسمي اعلام كنيم ، قابل پذيرش نيست . افزون بر آن ، مسئله 13 فروردين ريشه در بت پرستي دارد و از آثار دوران بت پرستي است كه به احترام خدايان خود كارهايي انجام مي دادند و آداب و رسوم خاصي براي خداي سيزدهم قائل بودند.

متاسفانه ده ها كار خلاف قانون وشرع در روز سيزده بدر انجام ميشود مانند رقص و اختلاط زنان ومردان نامحرم، شراب خواري ، قماربازي ، بي حجابي ، ورود غير قانوني به باغ ها وكشتزارها و تخريب فضاي سبز و محيط زيست و زير پا گذاشتن حق الناس.

 منبع :  عباس رحيمي ،آسيب شناسي سنت ها ،ص61

مردي به حضور پيامبر(ص) رسيد و پرسيد: اي رسول خدا ! من سوگند خورده ام كه آستانه در بهشت و پيشاني حورالعين را ببوسم ، اكنون چه كنم ؟

پيامبر (ص) فرمود : پاي مادر و پيشاني پدرت را ببوس « يعني اگر چنين كني ، به آرزويت خواهي رسيد .»

او پرسيد : اگر پدر و مادرم مرده باشند چه كنم ؟ پيامبر فرمود : قبر آن ها را ببوس . هنگامي كه ابراهيم خليل (ع) براي ديدار پسرش ، اسماعيل (ع) از شام به مكه آمد پسرش در خانه نبود . ابراهيم (ع) به سوي شام بازگشت . وقتي اسماعيل از سفر برگشت ، همسرش آمدن ابراهيم (ع) را به اسماعيل خبر داد. اسماعيل (ع ) جاي پاي پدرش ، ابراهيم را پيدا كرد و براي احترام ، جاي پاي او را بوسيد.

منبع : با معارف اسلامي آشنا شويم ، ج 51

1- رضاي الهي : بر پايه روايتي نخستين چيزي كه خدا در لوح محفوظ نگاشته اين است كه خدايي جز من نيست و هر كس پدر و مادرش از او خشنود باشند من از او خشنود هستم .

2- نزول رحمت آسماني : حضرت محمد (ص) فرمودند : درهاي رحمت آسمان در چهار هنگام گشوده مي شود : هنگام بارش باران ، هنگام نگاه فرزند به چهره پدر و مادر، هنگام گشوده شدن در كعبه و هنگام عقد .

3- بهره مندي از سايه عرش الهي : به نقل ازامام صادق (ع) ، روزي حضرت موسي (ع) در حال مناجات با پروردگارش فردي را در سايه عرش الهي ديد پرسيدپروردگارا ! اين كيست كه عرش تو بر او سايه افكنده است ؟ گفت : كسي است كه نيكوكار به به پدر و مادر خود است .

4- نشانه تشيع : امام صادق (ع) فرمود : اي جابر ! شيعيان ما شناخته نمي شوند مگر با … و نيكي به پدر و مادر .

منبع :مفاتيح الحياه ، آيت اله جوادي آملي