گروهی از شیعیان کوفه، از امام صادق(ع) خواستند تا آنان را نصیحت کنند. امام صادق(ع) فرمودند: شما را به تقوای الهی و اطاعت از خدا و دوری از گناه توصیه می نمایم و وصیت می کنم که مُبلّغی_ساکت باشید. آنان پرسیدند: چگونه در سکوت، مردم را به سوی شما دعوت نماییم؟ امام صادق(ع) فرمودند: با مردم به دوستی، عدالت و امانت تعامل کنید. اگر مردم چیزی جز کار خیر از شما نبینند، تنها با مشاهده شما خواهند گفت: خداوند امامشان را رحمت کند که چنین اصحابی را تربیت کرده است!

?قاضی نعمان،دعائم الاسلام، ج۱، ص۵۵.

در دوران حكومت اميرمومنان عليه السلام ، مامورين حكومتى ، قصابى را در كنار كشته اى به همراه چاقوى خون آلود - كه در دستش بود - يافتند. قرائن و شواهد موجود نشانگر كشته شدن مقتول ، توسط اين قصاب بود. بر اين اساس مامورين وى را با همان وضعيت ظاهرى به حضور على عليه السلام آوردند.
امام عليه السلام به قصاب فرمود: چه كسى آن شخص را به قتل رسانده است ؟ مرد قصاب گفت : من او را كشته ام . حضرت على عليه السلام طبق قرائن ظاهرى و اعتراف متهم ، دستور قصاص صادر كرد.
مامورين حكومتى بعد از صدور حكم قصاص او را به سوى محل اعدام روانه كردند. در اين اثنا مردى را ديدند كه به سرعت به سوى آنان مى آيد و فرياد مى زند:
دست نگهداريد و عجله نكنيد، او را من كشته ام ، قاتل حقيقى منم ، آن مرد قصاب بى گناه است .
مسوولين اجراى حكم وقتى با اين وضعيت مواجه شدند، آن مرد را به همراه قصاب به حضور على عليه السلام آوردند. در محضر امام على عليه السلام آن مرد دوم ، سوگند ياد كرد كه او را من كشته ام . امام به قصاب گفت : چرا تو اعتراف به قتل نمودى و اقرار كردى كه او را كشته اى ؟
قصاب گفت : چون من در مخمصه عجيبى گرفتار شده بودم ، در خود هيچ گونه ياراى انكار نديدم . چون مرا در كنار جنازه خون آلودى با چاقوى آغشته به خون دستگير كرده بودند؛ يقين كردم كه به غير اقرار به قتل ، چاره ديگرى وجود ندارد. اما واقع امر اين است كه گوسفندى را سر بريده بودم و چون براى تخلى و رفع حاجت ، عجله داشتم با همان چاقوى خون آلود به خرابه شتافتم كه اتفاقا با جنازه خون آلود مواجه شدم . وحشت زده خواستم كه از آن جا فرار كنم . اما با رسيدن مامورين در همان جا خشكم زد و آنان مرا به حضور شما آوردند.
على عليه السلام به حاضران فرمود: اين دو نفر را به نزد فرزندم حسن ببريد تا او در اين مورد قضاوت نمايد. آن ها به حضور امام حسن عليه السلام آمدند و ماجرا را شرح دادند. امام مجتبى عليه السلام فرمود: به اميرمومنان بگوييد: اگر اين مرد شخصى را كشته است ، در مقابل جان قصاب را از مرگ حتمى رهانيده است .
خداوند در قرآن مى فرمايد: و من احياها فكانما احيا الناس جميعا ؛ هر كس انسانى را از مرگ رهايى بخشد، چنان است كه گويى همه مردم را زنده كرده است امام على عليه السلام دستور داد هر دو را (قاتل و قصاب ) آزاد نمودند و ديه مقتول را از بيت المال ، به ورثه پرداخت نمود.

تربيت در سيره و سخن امام حسن مجتبي (ع)، عبدالكريم پاك نيا

هنگامى كه مروان ، حاكم مدينه ، مامور شد تا دختر عبدالله بن جعفر را براى يزيد خواستگارى كند، وى با عبدالله تماس گرفته و موضوع را در ميان گذاشت . عبدالله در پاسخ گفت : اختيار دختران و زنان ما با حسن بن على عليه السلام است ، دخترم را از او خواستگارى كن . مروان به حضور امام حسن عليه السلام آمد و دختر عبدالله را خواستگارى نمود. امام حسن عليه السلام فرمود: هر كس را كه در نظر دارى دعوت كن ، تا اجتماع نمايند و من نظرم را بگويم .
مروان ، بزرگان دو طائفه بنى هاشم و بنى اميه را دعوت كرد و همه آن ها در يك مجلسى اجتماع نمودند، امام حسن عليه السلام نيز حاضر شد. مروان برخاست و پس از حمد و ثنا چنين گفت :
اميرمومنان معاويه ، به من فرمان داده تا زينب دختر عبدالله بن جعفر را براى يزيد بن معاويه خواستگارى كنم به اين ترتيب كه :
1. هر قدر پدرش خواست مهريه تعيين كند، مى پذيرم .
2. هر مبلغى كه پدرش بدهكار باشد، بدهى هايش را ادا مى كنيم .
3. اين وصلت موجب صلح بين دو طائفه بنى اميه و بنى هاشم خواهد شد.
4. يزيد بن معاويه همتايى است كه نظير ندارد، به جانم سوگند حسرت و افتخار شما به يزيد، بيشتر از حسرت و افتخار يزيد به شما است .
5. يزيد كسى است كه به بركت چهره او از ابرها طلب باران مى شود.
آن گاه سكوت كرده و در كنارى نشست . در اين هنگام امام حسن عليه السلام لب به سخن گشوده و بعد از حمد و ستايش پروردگار فرمود

1. اما در مورد مهريه ، ما از سنت پيامبر صلى الله عليه و آله در مورد مهريه دختران و بستگان خويش تجاوز نمى كنيم .
2. در مورد قرض هاى پدرش ، چه موقع زن هاى ما قرض هاى پدرانشان را پرداخته اند كه اين هم يكى از آن ها باشد.
3. در مورد صلح دو طايفه ، دشمنى ما با شما براى خداست و در راه اوست . بنابراين براى دنيا با شما صلح نمى كنيم ؛ فانا عادينا كم لله و فى الله فلا تصالحكم للدنيا .
4. در مورد اينكه افتحار ما به وجود يزيد، بيشتر از افتخار يزيد به ما است ، اگر مقام خلافت بالاتر از مقام نبوت است . ما بايد بر يزيد افتخار كنيم ولى اگر مقام نبوت بالاتر از مقام خلافت است ، او بايد به وجود ما افتخار كند.
5. اما اينكه گفتى به بركت چهره يزيد، از ابرها باران طلبيده مى شود، چنين چيزى درست نيست مگر در مورد محمد و آل محمد صلى الله عليه و آله .
حضرت در ادامه افزود: نظر ما اين شده است كه دختر عبدالله را به ازدواج پسر عمويش قاسم بن محمد بن جعفر درآوريم ، و من هم اكنون او را همسر قاسم قرار دادم و مهريه اش را زمين مزروعى خود كه در مدينه دارم تعيين نمودم و همان زمين زراعتى زندگى آن ها را نيز تامين مى كند و ديگر نيازى به ديگران نيست . مروان مايوس شده و ماجرا را براى معاويه نوشت ، معاويه گفت : ما از آن ها خواستگارى كرديم . جواب منفى به ما دادند، اما اگر آن ها از ما خواستگارى كنند، جواب مثبت خواهيم داد.

تربيت در سيره و سخن امام حسن مجتبي(ع) ،عبدالكريم پاك نيا

شخصى وارد محضر امام حسن عليه السلام شده و از اينكه مى خواست اظهار حاجت كند، از حاضران خجالت مى كشيد و نمى توانست نياز خود را در ميان جمع شفاها به امام عليه السلام مطرح كند. امام كه متوجه حضور وى و رنج درونى اش گرديده بود به وى فرمود: خواسته ات را بنويس و آن را به ما بده . چون مرد نيازش را نوشته و به امام تقديم كرد، امام آن را خوانده و با تواضع تمام چندين برابر خواسته مرد را به وى بخشيد.
برخى كه شاهد صحنه بودند، عرض كردند: اى فرزند رسول خدا! اين يادداشت چه پربركت بود! امام حسن عليه السلام به آنان فرمود:
بركت اين ورقه براى ما بيشتر است ، زيرا خداوند ما را شايسته انجام كار نيك قرار داده است . آيا نمى دانيد كه كار خير آن است كه بدون درخواست انجام شود؛ اما اگر، پس از آن كه فرد نيازش را به تو باز گفت و تو هم چيزى به او بخشيدى ، در واقع اهدايى تو در مقابل آبروى او مى باشد. چه بسا فرد محتاج در شب در بسترش با بى تابى و نگرانى به صبح رسانده و در ميان بيم و اميد غوطه ور بوده است كه آيا فردا اندوهناك و شكست خورده بازش مى گردانند يا با خوشحالى و سرور؟
پس او به نزد تو مى آيد در حالى كه زانوانش مى لرزد و دلش از ترس و دلهره لبريز شده است . پس اگر تو حاجت وى را در ازاى آبرويش روا دارى ، بذل آبرو براى وى بسى بزرگتر و سنگين تر از كار خيرى است كه در حق او انجام داده اى .

تربيت در سيره و سخن امام حسن مجتبي ، عبدالكريم پاك نيا

مردي از پيش امام رضا(ع) مي گذشت و در حالي كه چشم به چشم امام دوخته بود ، گفت : « آقا مي شود به اندازه جوانمردي خودتان به من بخشش كنيد ! »

امام فرمود : « آن مقداربرايم مقدور نيست !»

مرد زيرك بود ، در خواستش را تغيير داد و گفت : پس به اندازه جوانمردي من بخشش كنيد . »

امام فرمود : « اشكالي ندارد » آنگاه غلامش را صدا زد و فرمود : « به اين مرد 200 دينار بده . »

امام رضا و زندگي

تمام صفات و ويژگيهاى ارزشى انسان بر محور عقل و علم او سنجيده مى شود. و امام در بينش شيعه كسى است كه در عقل و علم و نيز اعمال ارزشى ، سرآمد همه خلق است . و خداوند بر اساس اين شايستگى هاى واقعى ، ايشان را به امامت و پيشوايى دينى و دنيايى برگزيده است .
خداوند در قرآن مى فرمايد:
قل هل يستوى الذين يعلمون و الذين لا يعلمون
يعنى ؛ اى پيامبر! بگو آيا براستى اهل دانش و آگاهى با آنان كه دانش و علم ندارند، برابرند! هرگز!
و نيز مى فرمايد:
يرفع الله الذين امنوا منكم والذين اوتوا العلم درجات
يعنى ؛ خداوند از ميان شما انسانها، كسانى را كه داراى ايمان هستند و نيز آنان را كه علم و دانش عطا شده اى ، برترى مى بخشد.
در اين آيات ايمان و علم دو ملاك فضيلت و شرافت انسان بر ديگران معرفى شده است . و بى ترديد ائمه كه در پيشگاه خداوند برگزيده و ممتازند، ملاك اين امتياز را از ناحيه علم برتر و ايمان مستحكم خويش ‍ دارند. با اين ويژگى كه علم ايشان برگرفته شده از علوم بشرى نيست ، بلكه چونان دانش انبياء مستند به تعليم الهى است .
خداوند درباره يحيى مى فرمايد:
يا يحيى خذالكتاب بقوة و اتيناه الحكم صبيا.
يعنى ؛ خداوند وحى فرستاد اى يحيى كتاب و مطالب وحى را با قدرت و جديت دريافت كن . ما به او يحيى حكم نبوت را به هنگامى كه خردسال بود عطا كرديم .
علمى كه از سوى خداوند به كسى عطا شده باشد، خردسالى يا بزرگسالى آن شخص فرقى نمى كند بلكه در طفوليت مى تواند به همان اندازه و كاردان باشد كه در بزرگى !
قرآن درباره گفتن عيسى عليه السلام در كودكى ، مى فرمايد:
قال انى عبدالله آتانى الكتاب و جعلنى نبيا
يعنى ؛ من بنده خدايم و خداوند به من كتاب آسمانى انجيل عطا كرده و مرا پيامبر قرار داده است .
امام سجاد درباره الهى بودن علم ائمه و گستردگى دامنه آن مى فرمايد:
محمد صلى الله عليه و آله براستى امين خداوند در زمين بود و چون به ملاقات حق شتافت ، اهل بيت او، وارثان وى و امينان خدا در زمين شدند. علم منابا و بلايا نسب عرب ، طهارت مولد آنان ، نام شيعيان و نام پدران ايشان نزد ماست . ما برگزيدگان خدا و اوصياى پيامبريم و از هر فرد ديگر، به قرآن و دين سزاوارتريم . در مراتب عالى علم قرار داريم و علوم همه انبياء نزد ما به وديعت نهاده شده است
به هنگام رحلت امام سجاد عليه السلام ، زمانى كه آن حضرت در بستر بيمارى قرار داشت گروهى از شيعيان براى عيادت آن حضرت به حضور وى مى رسيدند. در حضور آن جمع ، امام سجاد عليه السلام رو به جانب فرزندش باقرالعلوم عليه السلام كرد و فرمود: اين صندوق را نزد خود حفظ كن ، در اين صندوق طلا و نقره ذخيره نشده ، بلكه در آن مجموعه اى از دانشهاست
آنچه در ادوار بعد از زبان امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام درباره معارف دين و فقه و تفسير عقايد و اخلاق و… صادر شدت تمامى آن و مطالبى است كه در نزد امام سجاد عليه السلام وجود داشت و از آن حضرت به ساير امامان بعدى منتقل گرديد. ولى آن امام و پيشواى صالحان ، كمتر فرصت يافت تا علوم خويش را در محافل علمى و! بركرسى استادى به شاگردانش ابلاغ كند. با اين حال هيچ كتابى را در زمينه زهد و نيايش و موعظه نمى توان يافت ، جز اين كه سخنان و نيايشهاى امام سجاد عليه السلام زينت بخش آن است
دانش و فضايل امام سجاد عليه السلام چيزى نبود كه فقط دوستان و شيعيان بدان معتقد باشند بلكه حتى منكران مقام ولايت و نيز معاندان خاندان رسالت در مواردى به ناگزير سر تعظيم در برابر كمالات ايشان فرود مى آورند. چنان كه عبدالملك مروان در پاسخ نامه امپراطور روم درماند و چاره را در آن ديد كه نظر امام سجاد عليه السلام را درباره آن جويا شود و پاسخ آن حضرت را به امپراطور روم بنويسد.

امام سجاد جمال نيايشگران ، احمدترابي

امام زين العابدين عليه السلام ، نسبت به مادرش بسيار نيكوكار بود؛ به طورى كه به او گفتند: تو نسبت به مادر، از همه كس نيكوكارترى ، ولى نمى بينيم كه با او در يك ظرف غذا بخورى ! امام در جواب فرمود: چون ترسم كه دستم را به سوى چيزى برم كه مادرم قصد خوردن آن را داشته و او را ناراحت كنم.

سيره 14 معصوم در آثار استاد حسن زاده آملي

در بحار، آمده كه : فرزدق حكايت كرده است :
سالى همراه عبدالملك در حج بودم . او به على بن الحسين بن على بن ابى طالب عليه السلام نظرى افكند و براى تحقير او گفت : او كيست ؟
پس من نيز بالبداهه ، قصيده را سرودم كه : او پسر بهترين بندگان خداست و او تقى و طاهر العلم است تا آنكه آنرا به اتمام رسانيدم .
عبدالملك ، سالى هزار دنيا به او صله مى كرد كه پس از ماجراى قصيده ، آنرا قطع كرد. فرزدق شكايت به على بن الحسين عليه السلام برد و از ايشان درخواست نمود تا در اين باره با عبدالملك گفت و گو كند. امام فرمود: من ، همان اندازه كه او تو را مى بخشيد، تو را مى بخشم ؛ پس مرا از سخن گفتن با او باز دار.
فرزدق عرض كرد: اى فرزند رسول خدا! به خداوند قسم ، كه ثواب خداى عز و جل در آجل ، نزد من بهتر است از ثواب دنيا در عاجل .
اين ماجرا به گوش معاويه بن عبدالله بن جعفر طيار رسيد و او از سخاوتمندان و ادبا و ظرفاى بنى هاشم محسوب بود، معاويه به فرزدق گفت : اى ابافراس ! به گمانت چه قدر از عمرت باقى است ؟
فرزدق جواب داد: بيست سال .
معاويه گفت : اين بيست هزار دينار، كه از مال خودم مى باشد به تو مى دهم ، پس ابو محمد - اعزه الله - را معاف كن !
فرزدق پاسخ داد: من ابو محمد را ملاقات كرده ام و او از دارايى خويش ، به من بذل فرمود؛ ولى به عرض ايشان رساندم كه براى اجر اخروى عمل خود، از ثواب دنيوى اش گذشتم.

سيره 14 معصوم در آثار استاد حسن زاده آملي